Każdy dom musi posiadać instalację wentylacyjną. Jej podstawową funkcją jest dostarczanie świeżego powietrza do wnętrza budynku i usuwanie przykrych zapachów, dwutlenku węgla i zanieczyszczeń. Przez lata jedyną znaną metodą wentylowania pomieszczeń była tzw. wentylacja grawitacyjna. Jej zasada jest bardzo prosta. Ruch powietrza odbywa się dzięki różnicy temperatur pomiędzy pomieszczeniem a środowiskiem. Świeże powietrze dostawało się do pokoi przez nieszczelności w otworach okiennych lub specjalne nawiewniki, natomiast powietrze z pomieszczeń wydostawało się na zewnątrz poprzez kratki wentylacyjne połączone z pionowym przewodem kominowym.
Wentylacja grawitacyjna ma swoje niewątpliwe zalety. Przede wszystkim jest tania – w porównaniu do kwoty, jaką trzeba wydać na wentylację mechaniczną. Jest bezawaryjna, bo też nie ma żadnych urządzeń, które mogłyby ulec uszkodzeniu. Nie generuje również uciążliwego hałasu. Niestety, wentylacja grawitacyjna ma również zasadnicze wady. Po pierwsze, nie daje większej możliwości regulacji skuteczności działania (regulacja ogranicza się do otwarcia bądź zamknięcia okna). Po drugie, jej działanie jest uzależnione od warunków atmosferycznych – różnicy temperatur między pomieszczeniem a środowiskiem, ciśnienia atmosferycznego oraz wiatrów. Za względu na mechanizm działania skutecznie usuwa ciepłe powietrze zimą, natomiast latem wymaga szerokiego otwierania okien. Po trzecie w końcu, generuje duże straty ciepła. W eksploatacji budowanych dzisiaj domów koszty ogrzewania odgrywają ogromną rolę i stanowią największe źródło wydatków. Nic zatem dziwnego, że powstające budynki są coraz bardziej energooszczędne – otwory okienne i drzwiowe są coraz lepiej izolowane, a ściany cechują się coraz mniejszym przewodnictwem cieplnym. Pozwala to na zmniejszenie wydatków na energię cieplną, ale jednocześnie znacząco utrudnia działanie wentylacji grawitacyjnej. Prowadzi to do typowych objawów złej wentylacji pomieszczeń:
gromadzenie się przykrych zapachów i brak dopływu świeżego powietrza;
zwiększone stężenie roztoczy i alergenów w powietrzu;
wykraplanie się pary wodnej na szybach;
wilgoć i pleśń pojawiająca się na ścianach.
Rozwiązaniem problemu może być regularne wietrzenie pomieszczeń – ale to w sezonie grzewczym oznacza znaczne straty ciepła i tym samym koszty.
Wentylacja mechaniczna
przewody wentylacji mechanicznej
przewody wentylacji mechanicznej
Aby uniknąć problemów związanych z wentylacją grawitacyjną w nowo budowanych domach coraz częściej instaluje się wentylację mechaniczną. Decyzję o jej instalacji najlepiej podjąć na etapie budowy domu, gdyż wykonanie jej w istniejącym budynku wiąże się z dużym remontem, kuciem ścian i dodatkowymi kosztami. Rozróżniamy trzy rodzaje wentylacji mechanicznej, w zależności od sposobu dostarczania i usuwania powietrza:
Wentylacja nawiewna – powietrze wtłaczane jest do pomieszczeń za pomocą specjalnych wentylatorów, natomiast usuwane poprzez naturalne nieszczelności lub specjalnie wykonane otwory.
Wentylacja wywiewna – powietrze jest zasysane i wypychane na zewnątrz przez wentylatory wyciągowe (na tej zasadzie działa np. wentylacja pomieszczeń kuchennych z zastosowaniem okapu)
Wentylacja nawiewno-wywiewna – tutaj wentylatory zarówno dostarczają,jak i usuwają powietrze z pomieszczeń. Jest to system najdroższy, ale też najbardziej skuteczny i zdecydowanie najbardziej polecany.
Zastosowanie wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej zapewnia dostarczenie wystarczającej ilości świeżego powietrza, ale niestety zwiększa straty ciepła. Dlatego aby odzyskać ciepło z ogrzanego powietrza usuwanego z pomieszczeń, należy zastosować rekuperator.
rekuperator
rekuperator
Lokalizacja rekuperatora
Rekuperator stanowi centralny punt systemu wentylacji. Dzięki temu urządzeniu odzyskujemy ciepło z usuniętego z pomieszczeń powietrza – sprawność rekuperatorów sięga mniej więcej 80-90%. Projektując instalację wentylacyjną, należy przewidzieć dla niego miejsce. Musimy pamiętać, że rekuperator wymaga okresowej obsługi – np. wymiany filtrów – więc trzeba zapewnić do niego swobodny dostęp. O ile samo urządzenie nie jest duże, to warto wiedzieć, że odchodzą od niego cztery duże przewody wentylacyjne:
czerpnia – doprowadzająca świeże powietrze z zewnątrz;
wyrzutnia – wyprowadzająca powietrze zużyte na zewnątrz budynku;
kanał nawiewu – doprowadza świeże i ogrzane powietrze do salonu, sypialni i innych pokoi;
kanał wywiewu – odprowadza zużyte powietrze z kuchni, łazienek i garderoby
Warto dodać, że kanały wentylacyjne po opuszczeniu rekuperatora powinny biec na długości około metra bez zagięć i kolanek – w efekcie na jego umiejscowienie potrzeba całkiem sporo miejsca.
Gdzie zatem znaleźć dla niego miejsce? Może to być poddasze – jeśli jednak jest nieużytkowe, musi zostać zaizolowane, gdyż rekuperator do prawidłowej pracy wymaga temperatury powyżej 0st.; można również szukać miejsca w garażu, piwnicy lub pomieszczeniu gospodarczym.
Przebieg instalacji wentylacyjnej
Powietrze z rekuperatora dostaje się do pomieszczeń poprzez rury, których średnica wynosi od 100 do 300mm. Najlepiej, gdy są wykonane ze stali, instalacje aluminiowe mają mniejsza trwałość. Rury prowadzi się wzdłuż ścian lub stropów, można zalać je wylewką; jeśli muszą być prowadzone pod sufitem, ukrywa się je często w suficie podwieszanym. Rury zakończone są najczęściej anemostatami, czyli tzw. grzybkami, które umieszcza się w suficie. Przez anemostaty powietrze jet dostarczane do pomieszczeń lub stamtąd odbierane.
anemostat
anemostat
Zalety i wady wentylacji mechanicznej
Zalety wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła:
dużo lepsza wymiana powietrza, zapewnienie komfortu osobom przebywającym we wnętrzu;
korzystna dla alergików;
możliwość regulacji wydajności;
niezależność od warunków atmosferycznych;
możliwość filtrowania dostarczanego powietrza;
oszczędność w stosunku do wentylacji grawitacyjnej -przy założeniu podobnej wymiany powietrznej;
nie wymagają obecności kominów – na etapie budowy zmniejsza to różnicę w kosztach w stosunku do instalacji grawitacyjnej.
Jakie natomiast wady ma prezentowane rozwiązanie?
wysoki koszt instalacji, sięgający około 20-30 tysięcy złotych dla przeciętnego domku jednorodzinnego;
koszt eksploatacji – zużycie prądu przez rekuperator oraz wymiana filtrów – od kilkuset złotych do ponad tysiąca rocznie;
konieczność wykonania instalacji i znalezienia miejsca na przewody wentylacyjne i rekuperator;
jak każde urządzenie, tak i rekuperator może ulec awarii;
wentylacja nie funkcjonuje bez prądu elektrycznego.
